Evliliklerde yapılmaması gereken hatalar önemsenmezse eşler arasında boşanma kaçınılmaz olur. Aile terapisi alanının önde gelenlerinden olan Prof. John Gottman ile meslektaşı ve eşi Julie Gottman üç bin çift ile yaptığı araştırmada terapiye gelen çiftlerin evliliklerinin ilk beş yılında boşanıp boşanmayacaklarını tahmin etmişlerdir. İlişkileri sürdürme konusundaki bu tahminleri % 94,7 oranında doğru çıkmıştır.

Gottman çifti bu tahminlerinde belirli kriterleri göz önünde bulundurarak değerlendirmede bulunmuşlar ve tahminleri oldukça yüksek oranda doğru çıkmıştır. Peki bu kriterler nelerdir?

Eşler Arasındaki İlişkilerde Mahşerin Dört Atlısı

John Gottman ve Julie Gottman, çiftleri değerlendirirken ismini kendilerinin koyduğu “Mahşerin Dört Atlısı”nı çiftlerin kullanıp kullanmadıklarına baktılar. Mahşerin dört atlısı, evliliklerde yapılmaması gereken 4 hata; eleştiri, savunma, duvar örme ve aşağılamadır. Çiftler ilişkilerinde bu dört maddeyi ne kadar sık kullanırlarsa evliliklerinin sonlanmasına o kadar yakınlaşırlar.

Evliliklerde Yapılmaması Gereken 4 Hata

İlişkilere zarar veren “Mahşerin dört atlısı” nelerdir ve bu zararlı dört maddeyi bırakıp nasıl sağlıklı ilişki kurabilirsiniz, hadi inceleyelim

1. Eleştiri
2. Savunma
3. Duvar Örme
4. Aşağılama

Eleştiri

Eşlerden birinin, diğerinin hatalarını sürekli olarak ortaya çıkarması ve onu yargılamasıdır. Günlük hayatta yaptığınız eleştiriler de bu kapsamda değerlendirilebilir. Eleştiren kişi kendini üstün, eleştirilen ise kendini suçlanmış ve aşağılanmış hissedebilir. Eleştirinin en zorlayıcı kısmı kişinin davranışına yönelik değil de kişiliğine yönelik yapılan eleştirilerdir. Örneğin kişinin kendisi için yaptığı bir davranışı karşıdakinin bencillik olarak değerlendirmesi kişiliğe yapılan bir saldırıdır.

Öneri: Kişiliğe değil davranışa yönelik eleştiri yapın.

Eşler arasındaki ilişki sürecinde eleştiri yapılması normaldir; fakat eleştirinin gerçekçi olması ve kişiliği zedeleyecek bir rolünün olmaması gerekmektedir. Kişiliğe yönelik eleştiri yapılması durumunda eleştirilen kişi kendini suçlamaktan öteye geçemez ve sağlıklı bir iletişim kurulamaz. Davranışa yönelik eleştiri yapıldığında ise kişi kendini suçlamak yerine davranışını değiştirmeye odaklanır. Bununla birlikte iletişiminizde “sen dili” yerine “ben dili”ni kullanmanız da faydalı olacaktır.

Savunma

Eşlerden birinin herhangi bir eleştiriye veya duruma karşı kendini sürekli haklı çıkarmaya çalışmasıdır. Savunma uygun durumlarda kullanıldığında faydalı bir mekanizmadır. Gereksiz durumlarda kullanıldığında ilişkileri yorar. Savunma eğilimleri yüksek olan eşlerin öz farkındalıkları düşüktür. Savunmanın bir diğer boyutu da suçlamadır. Kişi suçunu kabul etmek yerine karşısındakini suçlayarak yaşanan çatışmanın artmasına sebep olabilir. Sürekli olarak kendini savunan kişi ile iletişim kurmak zor olduğu için yaşanan problemlere çözüm getirmek mümkün değildir.

Öneri: Özfarkındalığınızı artırın.

Kişilik özelliklerinizi, güçlü ve zayıf yanlarınızı, imkân ve olanaklarınızı fark edin. Kısacası kendinizi tanıyın. Bu süreçte sizi en iyi tanıyan kişilerden de yardım alabilirsiniz. Savunma davranışınızın altında yatan sebepleri bulmaya çalışın. Her durumda kendinizi tarafsız olarak yorumlayın. Gerektiğinde sorumluluğu üzerinize almaya başlayın. Böylelikle ilişkiniz daha sağlıklı bir şekilde ilerleyecektir.

Duvar Örme

Eşlerden birinin yaşanan çatışma durumunda diğeriyle iletişimi tamamen kesmesi, aniden soğuması, küsmesi, yok sayması ve önemsememesidir. Kişi duvar örerek içinde bulunduğu olumsuz durumdan uzaklaşmak ister ve karşısındaki kişiyi bu yolla cezalandırmayı seçer. Duvar ören kişi karşısındakine “Sen değersizsin.” mesajı verir. Duvar örülen kişi reddedilmişlik, önemsenmemişlik ve yoksunluk duygularını yaşar. Eşlerden birisi duvar örebileceği gibi her ikisi de duvar örebilir. İkisinin de duvar örmesi ilişkinin sonlanmasını hızlandıran bir faktördür.

Öneri: İletişime açık olun. Stresinizi yönetin.

Eşinizi yok saymak ve iletişimi kesmek yerine tartışmaya ara verebilirsiniz. Eşinizden bir anda soğumak yerine kendinize zaman ayırın. Stresinizi yönetmek adına size iyi gelen aktivitelerle ilgilenerek (kitap okumak, yürüyüş yapmak, derin nefes almak, terapiye gitmek) duygularınızı yatıştırabilirsiniz. Mevlana’nın dediği gibi “Bedenimiz ev sahibi, duygularımız misafirdir.” Duygularınızın yatışmasını beklemek ve sakin kalmaya çalışmak ilişkinizi güçlendirecektir.

Aşağılama

Eşlerden birinin kendini diğerinden üstün görmesi ve onu aşağılamasıdır. Eşin diğerini iğnelenmesi, onunla alay edilmesi, küçümseyici mimik kullanması ve bunların davranışlara yansımasıdır. Kişinin kendini diğerinden üstün görmesi onun kişiliğine müdahalede bulunma ve onu yönlendirmeyi hak görmesiyle devam eder. Aşağılanan eş önemsenmemiş ve değersiz hissedebilir. Bununla birlikte ya boyun eğer ya da saldırıya geçer.

Öneri: Empati kurun.

Eşinizi aşağılamak yerine onun olumlu özelliklerine odaklanın ve bunu ifade edin. Herkesin olumlu ve olumsuz özelliklerinin olduğunu kabul edin. Empatik becerilerinizi artırın. Yapılan araştırmalar kişilerin empatik beceri düzeylerinin verilen eğitimlerle artabileceğini göstermektedir. Bu konuda çalışmalar yapabilir, becerilerinizi geliştirecek yayınlar okuyabilirsiniz.

Eşler Arasında Çatışma Yaşandığında Ne Yapılmalı?

Eşler arasında çatışmaların yaşanması doğaldır. Önemli olan çatışmaların nasıl yönetildiğidir. Gottman’a göre kişiler kendilerini daha çok güçsüz ve çaresiz hissettiklerinde mahşerin dört atlısı ortaya çıkar. Mahşerin dört atlısının çözümü de Gottman çiftinden:

• Eşlerin mahşerin dört atlısı ile ilgili farkındalık seviyelerini artırmaları ve bunu değiştirmek için çaba harcamaları gerekmektedir.
• Mahşerin dört atlısından herhangi biri ortaya çıktığında bunu düzeltmek için en az beş olumlu davranış gereklidir. Örneğin bir kez aşağıladıysanız beş kez empati kurmanız gerekmektedir.
• İlişkilerde kendinizi rahatsız hissettiğiniz bir durum varsa bunu şikâyet şeklinde ifade etmek yerine isteğe çevirin. Örneğin sen çok dağınıksın demek yerine oda dağıldığında odayı toplarken çok yoruluyorum. Odayı dağıttığında toplamaya dikkat eder misin? demek daha sağlıklı bir iletişim türünü beraberinde getirir.
• Yorum ve yargılamalarınızdan vazgeçerek eşinizi sağlıklı bir şekilde dinleyin.