Lisede katıldığı AB projesiyle hayatı değişti. Yaşadığı “değişim” o kadar kuvvetliydi ki bir daha eskisi gibi olmadı, olmak istemedi! 14 yaşında başladı çalışmaya, sosyalleşmeye ve girişimciliğe… Kabul edilen AB Projesi’ni 17 yaşında yazdı örneğin.

Babasının ısrarı üzerine farklı bir mesleği seçmek zorunda kalsa da hayallerinden vazgeçmedi ve istifa etmekten de çekinmedi. Çünkü sevdiği işi yapmak, mutlu olmak demekti ve para kazanmaktan daha önemliydi. Vefalıydı, ilk şubesini doğup büyüdüğü ilçede açtı. 26 yaşında ama 50 bin çocuğun hayallerine dokunacak ve onları “Geleceğin CEO’su” yapmak için bilgilendirecek kadar da çalışkan. Çocukların ve gençlerin Burak ağabeyi, Fikir Değirmeni ve Fikir Değirmeni Kampüs’ün kurucusu Burak Kartal’ı daha yakından tanımak ister misiniz?

Zemin İstanbul’un öncülüğünde düzenlenen “Geleceğin CEO’ları Kampı”nda tanıştık Fikir Değirmeni ile. Bir haftalık ücretsiz eğitimin ardından devam ettik eğitimlere. Neden? Çocuğunuz bir şeyleri severek öğreniyor. Kaçırmamak için saatini kuruyor örneğin. Ya da malzeme listesini tamamlayıp mutfağa giriyor ve nefis şeyler hazırlıyor. Bilgi yarışmasına katılıyor, bilemediğinde üzülmüyor, öğrendiğine seviniyor. Girişimcilerle tanışıyor ve onlara istediği soruyu sorabiliyor, kendini rahatça ifade edebiliyor. Atölyelerde bir nesne tasarlayarak düşüncelerini ortaya koyabiliyor. Düşünüyor neyi sevip sevmediğini, ilerde ne yapmak istediğini.. Bu eğitimler diğerlerinden farklı ve değerli..

Fikir Değirmeni, çocukların farklı alanlardaki ilgisini ve yeteneğini ortaya çıkarmasını sağlayan etkinliklerin, yarışmaların, el becerilerinin, projelerin, farklı meslekten kişilerin tecrübelerinin yer aldığı eğlenceli bir kulüp. Fikir Değirmeni Kampüs ise çocukların yeteneğine göre şekillenen ve iş kurma sürecine giden bir akademi. Kuluçka döneminden başlayarak şirket kurma aşamasına kadar online olarak çocuklara ve gençlere yardımcı oluyor. Bu girişimin fikir babası Burak Kartal’ı daha yakından tanıyalım.

Kendinizden ve Fikir Değirmeni’nin ortaya çıkış hikayesinden bahseder misiniz?

Samsun’un Vezirköprü ilçesinde doğdum, büyüdüm. İlkokul, ortaokul ve liseyi kendi ilçemde okudum. Üniversite sınavına girdim ve istediğim bir yeri tercih edebiliyorken babamın “Sen polis olacaksın!” baskıları neticesinde Trabzon Polis Meslek Yüksek Okulu’na gittim. Okul bitince göreve başladım ve İstanbul’a tayinim çıktı. İki yıl çalıştıktan sonra kendime şu soruyu sormaya başladım: Paranın verdiği rehaveti seçip mutsuz olacağım bir işi mi yapmalıydım? Yoksa az para kazanıp çok mutlu olacağım bir işi mi yapmalıydım? Ben tercihimi mutluluktan yana kullanarak mesleğimden istifa ettim.

Sonrasında bir araştırma yaptım ve Türkiye’de çalışanların yüzde 85’inin mutsuz olduğu sonucuna ulaştım. Mutsuzluğun sebebi; eğitim sistemi. 72 ülke arasında en mutsuz öğrenciler burada. Neden? Ezbere dayalı, tek düze insan yetiştiren sınav merkezli eğitim sistemi yüzünden. 16 yılın sonunda üretmekten, geliştirmekten uzak aksine tüketen, hayal kuramayan, gelecek kaygısı güden insanlar yetiştiriyoruz. Ne yapabilirim? derken Fikir Değirmeni ortaya çıktı ve bugüne kadar geldi.

Çocuklarla çalışmaya ne zaman karar verdiniz?

Lisede öğrenciyken İngilizce öğretmenim “Bir Avrupa Birliği (AB) projesi var. Kim katılmak ister?” diye sordu. O zamana kadar okula gidip gelmekten başka bir amacı olmayan, en arka sırada oturan, derste zorunlu olmadıkça söz hakkı almayan, el kaldırmayan ben, o projeye katılmak için kendi isteğimle el kaldırdım ve hayatım değişti. 14 yaşındaydım, AB projesine katılmak benim için dönüm noktası oldu. Eğitimlere dahil oldum, yurtdışından öğrenciler geldi ilçemize, onlarla aktiviteler yaptık, projeler gerçekleştirdik. Yeni insanlar tanıdım. Küçük yerde büyüdüğün zaman dünyanın oradan ibaret olduğunu düşünürsün. Fakat dünya çok büyüktü ve ben bu proje ile dünyayı keşfetme imkanı buldum. 16 yaşında tekrar başka bir AB projesine katıldım. 17 yaşında Samsun dışına çıkmamışken Letonya ve Litvanya’yı görme imkanım oldu. O zaman karar verdim. Farklı ufuklar görmek, farklı insanlar tanımak gençlerin gelişimine katkı sağlıyor. Bendeki “değişim” başkaları için de mümkündü. 17 yaşında gençlere farklılık oluşturmak için AB projesi yazdım ve kabul edildi. İnsanların hayatını değiştirme fikri insanın kanına girince hep o alanda devam etmek istiyorsunuz. Çocuklarla ve gençlerle çalışmaya devam ettim.

Fikir Değirmeni ne zaman kuruldu?

Aralık ayında üç yılımızı geride bıraktık. 10 öğrenci ile başladığımız girişimcilik yolcuğumuz şu an 850 öğrenciyle birebir eğitim şeklinde devam ediyor.

Fikir Değirmeni ve Fikir Değirmeni Kampüs’ün farkı nedir?

Fikir Değirmeni, Türkiye’nin İlk Çocuk ve Genç Girişimcilik merkezi olarak başladı. Biz bu merkezlerde 8-13 yaş arasındaki bireylere fikir, proje, iş geliştirme ve maker eğitimi alanlarında eğitim verip çocuklarımızla yenilikçi ve yaratıcı iş modelleri çıkartıyorduk. Geleceğin girişimcilerini yetiştiriyorduk. Pandemiye kadar böyleydi. 2019 yılının Haziran ayında online alanı için yatırım aldık ve online eğitimler vermeye başladığımız Fikir Değirmeni Kampüs’ü kurduk.

Fikir Değirmeni yüz yüze eğitimlerine devam ederken Fikir Değirmeni Kampüs ulaşamadığımız noktalara online olarak eğitim vermemize imkan sağladı. İnteraktif olarak sunmuş olduğumuz bu platformda online derslerin yanında öğrencilere uzaktan gerçekleştirebileceği görevler veriyoruz. Online üzerinden canlı etkinlikler organize ediyoruz. Hedefimiz tüm çocuklara girişimcilik bilincini aşılamak. Hali hazırda iki şirket olarak devam ediyoruz.

Girişimci günlükleri, oyun atölyeleri, bilgi yarışmaları, el becerileri ve dahası..  Çok çeşitli eğitimler var, anlatabilir misiniz?

Çocuklara daha küçük yaşta girişimciliğin temellerini atmak, onların yetenek ve yetilerini geliştirmek için çalışıyoruz. Atölyeler ile çocukların yaratıcılıklarını ön planda tutuyoruz ve bunu somut ürünler ile destekliyoruz. Örneğin Master Chef yapıyoruz. Belki basit bir tatlı yapıyoruz ama arka planda çocuğa yaşam becerisi, “mutfakta bir şeyler yapabildim duygusu” da kazandırıyoruz.

Çocukların sosyal yönünü güçlendirmek, kriz anında çözüm odaklı olmasını, dünyadaki gelişmeleri takip edebilmesini sağlamak önemli. Her şeyi kendi üstlenen, çocuğu dışarı göndermeyen aileler hata yapıyor. Çocukları “Aman yapma”, “Etme!” diyerek engelliyoruz. Araştırmalara göre “kapalı” ya da “muhafazakar” ailelerin çocukları 18 yaşından sonra neyi, nasıl yapacağını bilmediği için suç işleme ya da suça karışma oranı yüzde 60’larda. Dışarıya açık, sosyal, kriz çözme becerisine sahip çocuklar, ilerde karşılaştıkları sorunlarla daha kolay baş edebiliyor ve kendi ayakları üzerinde durabiliyor. Oyun atölyelerinde çocukların yetkinliklerini geliştirme üzerine çalışmalar yapıyoruz. Tabu, taş-kağıt-makas, bil bakalım, çiz bakalım gibi oyunlar aynı zamanda onların sosyalleşmelerine destek oluyor.

Pandeminin zorunlu kıldığı online eğitim ile çocuklar dijital aletleri aktif olarak kullanmaya başladı. Dijital oyun oynayarak iletişim kuruyorlar. Bu dönem sosyal becerilerini azaltan bir dönem oldu. Okullar açılınca öğrenciler iletişim sorunu yaşayacak. Tablet ile oynamak sokakta oynamaktan daha cazip gelecek.

Eğitim ortamınızdan bahseder misiniz?

Yüz yüze eğitimlerimizde oyunlaştırılmış, interaktif bir eğitim ortamımız vardı. Çocukları bilgilendiririz ve yönlendiririz. Geri kalanı öğrenci yapar. “Dur! Sus! Yapma! Etme!” demeden, yeme-içme, oturma-koşma serbest, çocuğun kendini rahat hissedeceği özgür bir ortam sunuyoruz. İlk şubemizi doğup büyüdüğüm yer olan Vezirköprü’de açtım. Nasıl ki bu topraklar bizi var ediyor, bu topraklara borcumuz var havasıyla, suyuyla.. Bizden sonraki gelecek nesiller için bizim de onları korumamız ve geri vermemiz lazım.

Örneğin Paylaşma atölyesinde; “Öğrendiğini çevrene anlat! Geleceği bekleme, bugün paylaş” diyoruz. Amacımız bilgilendirmek ve yönlendirmek. 40 dakika ders anlatırsam verim alamayız. Şu an anket yapılsa online eğitim görenlerin yüzde 60-70 anlamadığını söyleyecektir. Çünkü ağır konular çocuğun ilgisini çekecek bir metotla anlatılmadıkça hiçbir şekilde verim alamıyorsunuz.

Anne babalara çocukların yeteneklerini keşfetmek adına ne tavsiye edersiniz?

Okul öncesi dediğimiz 0-6 yaş aralığı çok önemli. Çocuğun akademik eğitimi dışındaki tüm sanat ve spor etkinlikleri onun yetkinliğini artırmak için yapılır. Eğitim ailede başlar ve ailede devam eder. Ailenin bilinçli olması lazım. Değişim, ailede başladığı zaman çocuk bunu içselleştiriyor. Ailenin çocuğunu yönlendirmesi gerekir. Çocuğun yeteneği ya da ilgi alanı olan şeye aile ortamında başlatıp ona göre destek aldırsın. Çocuğun matematiğe ilgisi yoksa, sevmiyorsa matematik dersi aldırmasın. Aile çocuğunu, sanata ilgisi varsa sanat alanına, spora ilgisi varsa o alana yönlendirsin. Başarısız olduğu alanlardan kurs aldırması çocuğun zamanını öldürmekten başka bir işe yaramıyor maalesef. Çocuğun istekle aldığı eğitimler onun yetkinliğini arttırır.

Atölyeler ve etkinliklere katılmak için uygun yaş grubu nedir?

Okuma yazma öğrenen öğrencilerle başlıyoruz. İlkokul ve ortaokul öğrencilerine yönelik çalışmalarımız. Her çocuk hayata eşit başlar ama aile, öğretmen, okul ve arkadaşlar ile şekillenir. Özgüven, hayal gücü, sosyalleşme, yaratıcı düşünme gibi konularda etkinliklerle çocuğun haritasını çıkarmak gerekir. Yetkinlik ve yetenek farklı kavramlardır. Lise çağında bir çocuk için geç kalınmış oluyor. Elimizden geldiği kadar onları yönlendirmemiz gerekir.

Çocuğun hayal kurabilmesi önemli, yaratıcı düşünebiliyor mu? Çocukların hayal kurmasını, yeteneklerini geliştirmesini sağlıyoruz. İlgi ve yeteneği üzerine fikir geliştirmesini destekliyoruz. Çünkü sevdiği bir işte daha başarılı olacaktır. Hedefimiz çocukta girişimcilik, üretme, geliştirme bilincini geliştirmek.

Geleceğe dair planlarınızdan bahseder misiniz?

Biri Vezirköprü’de ve 6’sı İstanbul’da olmak üzere 7 merkezimiz var. Bugüne kadar “Geleceğin CEO’ları” seminerlerimizle birlikte yaklaşık 50 bin çocuğa eğitim verdik. Kamu kurum ve kuruluşlarıyla, şirketlerle ve vakıflarla anlaşmalar yapıyoruz. Çocuklara girişimciliğe dair tohumlar atıyoruz. Bugün değilse bile liseye, üniversiteye giderken o düşünceler kendiliğinden ortaya çıkacak.

Girişimcilik hakkında ne söylemek istersiniz?

Bazı şeyler zorlanmadan, batmadan çıkmadan olmuyor. Başarmak için zorluğu görmelisin. Gecenin en karanlık olduğu zaman sabaha en yakın andır. İyi ve kötü zamanlar mutlaka olacaktır. Girişimciliğin en önemli noktası içinde heyecan varsa başlaman lazım. İnanç noktasında ilerliyor. Tek yapmak gereken başlamak ve yola çıkmak.

Girişimciliğin teorik eğitimi yok. Muhakkak bir şekilde oluyor. Kiminin zor, kiminin kolay. Her zorluğun arkasında kolaylık vardır aslında. Girişimciler karşılaştıkları zorlukta pes ediyorlar. Her şeyin bir zamanı vardır. Zamana bırakarak adım adım ilerlemek gerekir.