1 Mayıs İşçi Bayramı

1 Mayıs, İşçi ve Emekçi Bayramı
1 Mayıs, İşçi ve Emekçi Bayramı, Fotoğraf: Pedro Henrique Santos on Unsplash

1 Mayıs İşçi Bayramı nedir, 1 Mayıs tarihi ne zaman ve nasıl kutlanmaya başlamıştır bu yazımızda.

1 Mayıs tarihi tüm dünyada İşçi Bayramı ya da Emekçilerin Günü olarak biliniyor. Peki bu günün önemi nedir ve niçin kutlanma gereği duyulmuştur?

1 Mayıs nasıl ortaya çıktı?

1 Mayıs İşçi Bayramı ya da diğer adıyla Emek ve Dayanışma Günü, ağır işlerde çalışan işçilerin protestoları sonucu ortaya çıkmıştır. 1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri çalışma saatlerinin azaltılması için protesto başlatır. Yıllarca süren bu mücadele 1884 yılında ABD’nin Chicago kentinde işçilerin günde 8 saat çalışmak istemesiyle devam eder. 2 yıl sonra Trade-Unions (İşçi Birliği) Kongresi, 1 Mayıs’tan itibaren normal iş gününü 8 saat olarak belirler. Ancak ABD’nin büyük kentlerinde beş binden fazla grev ilan edilir. Polisle grevciler arasında çıkan çatışmalarda bir işçi ölür ve çok sayıda işçi yaralanır. 3 gün süren gösteriler sonrasında sendikacılardan dördü idam, dördü ağır hapis cezası alır. 1889 yılında ise Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı, 1 Mayıs tarihini “işçilerin ortak bayramı” olarak kabul eder.

1 Mayıs’ın Anadolu topraklarında tarihi seyri

Dünyada 18. yüzyılın sonlarında kabul edilen İşçi Bayramı, tarihi kaynaklara göre, Osmanlı Devleti’nde ilk kez 1911’de kutlandı. Selanik’teki tütün, pamuk ve liman işçileri bu bayramı ilk kutlayan işçilerdir. İstanbul’da ise ilk kez 1912 yılında kutlandığı bilgisi kaynaklarda yer aldı. Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşları’nın ardından 1 Mayıs uzun bir aradan sonra ilk kez 1921’de kutlandı. Türkiye Sosyalist Fırkasının (TSF) çağrısı üzerine İstanbul işçileri mayısın birinci pazar günü tatil yaptı. TSF merkezindeki bayramlaşmadan sonra partinin Genel Başkanı Hüseyin Hilmi Bey ve üç delege, sadrazamı ziyaret etti.

Ankara’da da Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkileri çerçevesinde, 1 Mayıs 1922’de işçi bayramı kutlandı. 1 Mayıs 1923’te de ilk kez “resmi” olarak işçi bayramı kutlamaları yapıldı. Ancak, 1924 yılında “kitlesel” 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı. Ardından 1925 yılında çıkarılan “Takrir-i Sükun” yasasıyla kutlamalar 1935 yılına kadar yasaklandı.

27 Mayıs 1935 tarihli “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun” ile 1 Mayıs “Bahar Bayramı” olarak kabul edildi.İlk açık 1 Mayıs kutlaması, 1975 yılında İstanbul Tepebaşı’nda bir gazinoda yapıldı. 1976 yılında ise Taksim Meydanı’nda Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyon’u (DİSK), geniş kapsamlı bir kutlama düzenledi.

1977 yılı tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti

Tarihe “Kanlı 1 Mayıs” olarak geçen 1977’deki kutlamalar, daha sonraki yıllar için Taksim Meydanı’na özel bir anlam yüklenmesine sebep oldu. Yaklaşık 500 bin kişinin katılımıyla gerçekleşen 1 Mayıs toplantısında şimdiki The Marmara otelinin yerinde olan Intercontinental oteli ve Sular İdaresi binasından işçilerin üzerine ateş açıldı. Çıkan arbede sonrası Kazancı Yokuşu’na doğru kaçmaya çalışan işçilerden ezilerek hayatını kaybedenler oldu. Daha sonraki yıllarda bu ölümlü kutlamalar için Taksim Meydanı 1 Mayıs’ın simgesi haline geldi. Halen tam olarak aydınlatılamayan saldırı için birçok senaryo ortaya atıldı.

12 Eylül Darbesinin ardından 1 Mayıs resmi tatillerden çıkarıldı

1978 yılında kutlamalar ve anma törenlerinin yapıldığı 1 Mayıs’ta, ertesi yıl 1979 yılında sokağa çıkma yasağı uygulanmasına rağmen, binlerce kişi kutlama yaptı. 1980 yılında sıkıyönetim nedeniyle kutlamalar yapılamazken, 12 Eylül 1980 darbesinin ardından 1981 yılında Milli Güvenlik Konseyi 1 Mayıs İşçi Bayramı’nı resmi tatiller arasından çıkardı. 2009 yılının Nisan ayında 1 Nisan tekrar “Emek ve Dayanışma Günü” olarak resmi tatil ilan edildi.

Şunlar da hoşunuza gidebilir..

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir