“Yerin kulağı var, benim de kulağım var. Peki ben yer miyim? Yemem!” sözlerini duyuyoruz çocuklardan. Çocuklar felsefe yapıyorlar, olaylara farklı bakış açısı geliştiriyorlar. “Çocuklar için felsefe” anlamına gelen “Philosophy for children” ifadesinden yola çıkılarak geliştirilen P4C oldukça popüler. P4C eğitimi, P4C kitapları, P4C semineri, P4C etkinlikleri, P4C eğitmen eğitimi, P4C sertifikası gibi kavramlar girdi hayatımıza. Peki, P4C nedir, ne anlama gelir? Çocukların felsefî düşünmeye başlaması niçin önemlidir, Dilşad Aktaş yazdı.

Çocuklar için felsefe eğitimi

Son zamanlarda hayatımıza giren yeni bir kavram var: P4C veya “Çocuklar için Felsefe”. Sosyal medyada ebeveynler ve öğretmenler için uygulayıcı eğitimleri veriliyor, çocuklar için atölyeler düzenleniyor. Bazı okullar düzenli olarak öğrencileriyle bu tip çalışmalar yapıyor. Pek çok yayınevi bu yaklaşıma uygun kitap serileri basıyor. Böyle bir ortamda, her birimiz bu kavramın ne anlama geldiğine dair bilgi sahibi olma ihtiyacı hissediyoruz.

P4C’nin açılımı nedir?

P4C ifadesinin çevirisi iki şekilde yapılabiliyor. Bu kısaltmadaki C harfinden hareketle (Children/Community) “Çocuklar için Felsefe” ve “Topluluklar için Felsefe” şeklinde kullanılabiliyor. Bu yaklaşımdaki 4C (Critical, Creative, Collaborative, Caring) ise Türkçemizde “eleştirel, yaratıcı, birlikte çalışan, özen gösteren” kelimeleriyle karşılanıyor. Biz yeni yeni duymaya başlamış olsak da P4C’nin geçmişi bir hayli eskiye dayanıyor. Bu yaklaşım, 1967’de Amerikalı bir felsefe profesörü olan Matthew Lipman tarafından oluşturuluyor ve kısa sürede dünyaya yayılıyor. Bugün pek çok ülke, P4C’yi okulöncesi eğitimden ortaöğretime kadar uzanan bir ders olarak uyguluyor.

“Mutluluk, özgürlük, iyilik nedir?”

Bu teknik bilgileri aklımızın bir köşesinde tutarak P4C yaklaşımına daha yakından bakalım. Bu konuda dinleyebileceğiniz tüm uzmanlar; önce bir yanlış anlaşılmayı düzeltmekle işe başlıyor: “P4C, çocuklarınıza filozofları ve onların ortaya koydukları düşünceleri öğretmek değildir. Bu yaklaşımla çocuklara öğretilen şey düşünce tarihi ve düşünürler değil, felsefi soruşturmayı nasıl yapacaklarıdır.” İşte bu nedenle P4C, okulöncesi çocuk gruplarıyla dahi yapılabiliyor. “Mutluluk, özgürlük, iyilik nedir?” gibi felsefi bir soru üzerine çocuklarla konuşup, düşünmeye imkân sağlıyor. Çocuklar, bu sorgulama ortamında başka arkadaşlarının da yaklaşımlarını duyuyor, değerlendiriyor.

Uygulama sırasında hangi tekniklerin kullanıldığı gibi detayları bir kenara bırakarak; “Çocuklar için Felsefe” yaklaşımının toplumdaki her birey için niye önemli olduğu üzerinde durmak istiyorum. Ebeveynler ve eğitimciler olarak soran, sorgulayan, eleştirel düşünen nesiller yetiştirmek istiyoruz. “Çocuklar İçin Felsefe” (P4C) yaklaşımı tam da bunu hedefliyor; çocuklarımızın belli kavramlar üzerinde düşünmesi için fırsat sunuyor. Bu yaklaşım; direkt cevaplar vermek yerine onları bir keşif yolculuğuna çıkarıyor. Çocukların zihinlerinde soru işaretleri bulunmasını sakıncalı bulmuyor. Lipman’ın ifadesiyle “başladığından daha fazla soru ile bitirmeyi” kıymetli bir tecrübe olarak görüyor. Etrafta değişik düşünen, hayatı farklı yorumlayan kişilerin de var olduğunu bizlere hatırlatmış oluyor.

Çocuklarınıza ne düşündüklerini sorun ve onları dinleyin

Okullarda kalabalık olmayan gruplar halinde yapılan P4C, evde de biraz form değiştirerek anne-babalar tarafından uygulanabiliyor. Çocuğun yönelttiği sorulara ebeveynler “Ben biliyorum” şeklinde yaklaşmak yerine önce çocuğa kulak veriyor. “Sen ne düşünüyorsun?” sorusunu yönelterek çocuğun hangi çerçevede bir soru sorduğunu ve aslında neyi merak ettiğini anlamaya çalışıyor. Bunun için diyaloğa bir soru ile başlamak ve çocuğun söylediklerini çok dikkatli dinlemek gerekiyor. Bu yöntem çocukların kaygıları ve korkuları üzerine konuşmayı mümkün kılıyor. Ölüm, yaşam, inanç, mutluluk gibi yetişkinliklerin zihinlerinde bile net çizgileri olmayan kavramlar üzerine çocuklarla birlikte düşünülebiliyor. Zaten bu yüzden bazı uzmanlar; P4C kavramını “Çocuklar için” değil de “Çocuklarla Felsefe” şeklinde çevirmeliyiz diyorlar. Böylece her şeyin tek ve doğru cevabını bilen anne baba modeli ortadan kalkıyor. Çocukla birlikte soran, sorgulayan, düşünen, çocuğunu dinleyen ve ondan bir şeyler öğrenen bir ebeveyn portresi ortaya çıkıyor.

Çocuklarla felsefi bir soruşturma yapmak için okuduğunuz kitapta karşınıza çıkan bir cümle, izlediğiniz bir animasyon filmi ya da gün içinde deneyimlediğiniz bir şey kâfi. Yeter ki çocuklarımızı düşündürmek, onlarla birlikte düşünmek ve dönüşmek isteyelim.

Keyifli düşünmeler…