Ramazan ayı ile beraber akıllarımıza gelen onca şeyden biri de Çağrı filmidir (İngilizce versiyonu The Message, Arapça versiyonu Al Risalah). Annesi Türk, babası Suriyeli olan Amerikalı yönetmen Mustafa Akkad’ın 1976’da çektiği bu efsane yapıt, hem çekimi esnasında hem de sonrasında büyük zorluklarla karşılaşıp, çok badireler atlatmıştır.

Peygamber Efendimizin, ailesinin, dört halifenin yüzünün ve seslerinin kullanılmadığı film 8,2 Imdb puanıyla tüm dünyada çok fazla ilgi gören filmlerden biri olmasının yanı sıra tartışmaların odağı olmuş ve bazı insanların öldüğü protestolarla da karşılaşmıştır.

İslamiyet’in Doğuşu

Film, Peygamberimiz Hz. Muhammed’e (SAV) peygamberliğinin tebliğ edilmesiyle başlar. Peygamber Efendimizin vefatına kadar geçen 22 senelik süreyi 3 saatte anlatmak çok mümkün olmasa da genel detaylarıyla o günleri verip iliklerimize kadar hissettirmesi ayrı bir başarıdır.

Film farklı oyuncularla hem İngilizce hem Arapça olarak çekilmiş ve böylece hem doğu hem batı dünyasına hitap edebilmeyi hedeflemiştir.

Peygamberimiz ve ailesinden hiç kimsenin yüzünün gösterilmemesi, Hz. Hamza’yı ana karakter olarak karşımıza çıkarmıştır fakat Hz. Hamza’nın Uhud Savaşı’nda şehit edilmesiyle ancak filmin yarısına kadar devam eden bir baş rol olmuştur.

Hz. Hamza’yı canlandıran Anthony Quinn’in bu filmle ülkemizde en sevilen oyuncular arasına girdiği varsayılabilir, hatta filmden sonra Müslüman olduğuna dair de bir çok söylentiler ortaya çıkmıştır. Mustafa Akkad, Anthony Quinn’in kendisine ‘İslamiyet’e karşı saygım daha da arttı, aynı zamanda kendi dinime de daha çok bağlandım’ dediğini aktararak bu tartışmaya son noktayı koymuştur.

Filmin çekimi esnasında karşılaşılan problemler

Çağrı’nın çekimlerine ilk olarak Fas’ta başlandı. Fas yönetimi aynı zamanda finansal destek sağlıyordu fakat Arabistan’ın ‘Filmde peygamberin yüzü gösteriliyor o yüzden uygun değildir’ diye fetva çıkarması üzerine Fas maddi desteğini filmden çekti. Çekimlerine ara verilen filmin ekibi bir otelde çok kötü şartlarda yaşamaya zorlandı ve sonunda sınır dışı edildi.

Dönemin Libya lideri Muammer Kaddafi’nin maddi destek sağlayacağını söylemesiyle beraber filmin geri kalan bölümüne Libya’da devam edildi. Hatta savaş sahnelerinde Libya ordusunun askerleri de yer aldı.

Arabistan’ın yayımladığı fetva üzerine Mısır El-Ezher Üniversitesi ve Libya İslam Kongresi peygamberin, ailesinin, dört halifenin filmde yüzlerinin görülmediğini ve filmde anlatılan olayların doğru olduğunu açıkladı.

Bu söylenti sadece filmin maddi destekten mahrum kalmasıyla sonuçlanmadı. Amerika’da bir sinema kuşatılıp içindeki insanlar rehin alındı. Bazı Ortadoğu ülkelerinde protestolar ve gösteriler oldu ve hatta bazı gösterilerde ölümle sonuçlanan olaylar yaşandı.

Filmin sonrasında baş gösteren sıkıntılar

Filmin İslam inancına ve tarihine uygun olarak çekildiğinin ispatlanması sonucu gösteriler sona erse de bu sefer ‘Peygamberin hayatı bir filme aktarılamaz’ diye fetvalar verildi ve film tüm Ortadoğu ülkelerinde yasaklandı. İslamiyet’in doğuşunu anlatan bir filmin İslam ülkelerinde yasaklanırken batıda ilgi görmesi de trajikomik bir durum olarak hafızalara kazındı.

Suudi Arabistan ve filmi yasaklayan diğer Ortadoğu ülkeleri tam 42 yıl sonra yasağı kaldırsa da yönetmen Mustafa Akkad o günleri göremedi…

Ülkemizde ise filmin gösterime girmesiyle sinemaların önünde uzun kuyruklar oluştu ve film neredeyse bir yıl süreyle gösterimde kaldı.

İnsanın iliklerine işleyen bir müzik

Çağrı deyince akıllara gelen ve insanı etkileyen en önemli unsurlardan biri de o efsane müziğidir elbette. Bu tüyleri diken diken eden müziğe ayrı bir parantez açmamak olmaz.

Mustafa Akkad filmin tüm müziklerini yapması için Fransız müzisyen Maurice Jarre’nin kapısını çaldı ve Jarre bu teklifi kabul etti. İngiliz filarmoni orkestrasıyla çölde bir çadırda kalarak 2 ay boyunca filmin müziklerini ortaya çıkardı. Herhangi bir stüdyoda ya da mekanda müzikleri ortaya çıkarabilecekken Jarre, çölün atmosferini hissedebilmek için sessiz bir yerde çadır kurulmasını ve İslam tarihini anlatan kitapların kendisine getirilmesini istedi.

Bu özverili çalışmaların sonucunda Çağrı film müziği, 1978 Akademi Ödüllerinde (Oscar) ‘En iyi film müziği’ dalında aday gösterildi. Aday gösterildi gösterilmesine ama ödülü Star Wars kazandı. O dönem ödülü alacağına kesin gözüyle bakılsa da gelebilecek tepkilerden çekinildiği için başka filme verildiği yönünde haberler çıktı. Ancak bu durum müziğin ve bestecisinin başarısına hiç bir şekilde gölge düşürmedi.

Manidar ve üzücü bir son

Filmin yönetmeni Mustafa Akkad, 2005 yılında kızı Rima ile birlikte bir düğüne katılmak üzere Ürdün’ün başkenti Amman’a gitti. Otelin lobisinde beklerken El Kaide örgütünün gerçekleştirdiği bir bombalama sonucu kızıyla beraber hayatını kaybetti. El Kaide, Mossad ajanlarını hedef aldığını söyleyip özür dilese de Çağrı’yı çektiği dönemde ve sonrasında sürekli ölüm tehditleri alan yönetmenin ölümünde bir kasıt olup olmadığı gizemini korudu.

İslamiyet’in doğuşunu anlatan ve bu vesileyle bir çok insanın İslamiyetle tanışmasına vesile olan bir insanın, İslam adına yapıldığı(!) söylenen bir saldırıda hayatını kaybetmesi de yine manidar ve üzücü bir son olarak tarihteki yerini aldı.

O dönemi anlamak için

Benim için çok değerli bir yerde olan Çağrı filmini kaç kere izledim ve bundan sonra daha kaç kere izlerim bilmiyorum. İçeriği ve anlattıkları hakkında yorum yapmak haddim olmadığı için filmi genel hatlarıyla anlatmaya çalıştım.

Büyük bir çoğunluğumuz mutlaka izlemiştir, çocuklarımıza da izletmek istiyoruzdur. O dönemi anlatmak için çok çok önemli bir film olsa da savaş sahneleri ve ilk Müslümanların gördüğü işkence sahnelerinden dolayı küçük çocukların biraz büyümelerini beklemek gerekiyor.

İyi seyirler…

Sitedeki diğer film ve kitap incelemelerime buradan ulaşabilirsiniz.